Bazı insanlar damarların mavi olarak görünme nedeninin kandaki oksijen oranının düşmesinden meydana geldiğini düşünür. Fakat bu görüş, teknik sebeplerle tamamen hatalıdır. Peki neden içerisinde kırmızı renkte bir sıvının bulunduğu damarlarımız, mavi ile yeşil arası bir renkte görünür?
Damarlar mavi renkli görünür çünkü damarlardan yansıyan ışık, gözümüze varmadan önce deri ve yağ tabakalarından geçer. Kırmızı ve mavi renkler değişik dalga boylarına sahiptir. Bu sebeple cilde geçme dereceleri birbirlerinden farklıdır. Bunun neticesi olarak kandan yansıyan mavi benzeri yeşil ışık biz gözlemcilerin gözüne damarların mavi renkli olarak görünmesine sebep olur. Fakat konuyu daha derin anlayabilmemiz için biraz daha detaya girmemiz gerekir.
Lise yıllarından anımsayacağımız gibi kalbe gelen kan ile kalpten çıkan kan içerik olarak birbirinden farklıdır.
Dolaşım sistemimizin merkez organı kalptir. Kalp aynı zamanda vücudumuzun en kritik organlarından biridir. Akciğerlerin altında sola yakın bir konumdadır. Bireyler henüz 8 haftalık bir fetüs iken kalp atmaya başlar ve son nefesimizi verene kadar pompalamaya devam eder. Bu sebeple en çalışkan organ olarak isimlendirilir. Kalp kanı vücudumuza pompalar, atardamarlar ise kalpten çıkan oksijenden zengin kanı vücudumuza dağıtırken toplardamarlar da vücudumuzun çalışması esnasında üretilen atıklarla yani karbondioksit yönünden zengin olan kanı tekrar kalbe taşır. Kan kalbin ilk iki odacığından sırasıyla sağ atrium (sağ kulakçık) ve sağ ventrikülden (sağ karıncık) ilerledikten sonra akciğerlere aktarılır. Akciğerlerde karbondioksitten temizlenip oksijenle dolarak tekrardan kalbe aktarılır. Oksijen bakımından zengin olan kan, bu kez kalbin diğer odacıkları olan sol atrium (sol kulakçık) ve sol ventrikülden (sol karıncık) ilerleyerek tekrardan vücuda dağılır.
Toplar Damarlar Mavi midir?
Toplumdaki birçok insan toplardamarlarda bulunan kanın oksijenden temizlenmiş olduğundan mavi olduğuna inanır. Fakat bu yargı doğru değildir. Hatta oksijence fakir olan kan oksijence zengin olan kandan çok daha kırmızı görünür. Öyleyse neden vücudumuzda gördüğümüz damarlar kırmızı değil de mavi renktedir?
Damarın rengi ışığın deri tabakalarıyla nasıl etkileşime girdiğine göre belirlenir. İnsan derisi hiçbir dalga boyundaki ışığı absorbe edemez ancak kan, tüm dalga boylarının ışığını absorbe edebilir fakat kırmızı renkli ışığı, diğerlerinden birazcık daha fazla emer. Üstelik mavi renkli ışık, cilde kırmızı renkli ışık kadar nüfuz edemez.
Atardamar, oksijence zengin kanı vücuda dağıtan, toplardamar ise karbondioksit yönünden zengin kanı tekrar kalbe aktaran damarlardır. Cildimizin yüzeyine daha yakında bulunan damarlar, toplardamarlardır. Bu sebeple de insanlar toplardamarların maviye benzer bir renkte göründüğüne inanır.
Garip bir şekilde daha derinde bulunan damarlar, maviden çok kırmızı renkli ışık yansımasına rağmen mavi olarak görünür. Bu ilginç fenomen renk algısının insandan insana göreceli olmasından dolayıdır. Renkle alakalı olan algımız, çevremizdeki öbür renklerden etkilenerek belirlenir. Örneğin mor renkli bir topu kırmızı renkli bir topun çevresine koyacak olursanız moru daha çok maviye benzer bir mor renk olarak algılarız. Bazı damarların da mavi olarak görünmesinin sebebi derimizden mavi renkli ışıktan daha çok miktarda kırmızı renkli ışık yansımasından dolayıdır. Toplardamarlar bir miktar daha ince duvarlara sahip geniş damarlardır ve atardamarlara göre derimizin yüzeyine daha yakında bulunmasıdır. Bu sebeple atardamarlardan daha çok toplardamarları görürüz.
Sonuca gelirsek eğer bir damar derimizin yüzeyine yakında bulunuyorsa mavi ışığın yaklaşık olarak tamamı cilt tarafından emilir. Yani mavi renk cildimize nüfuz etmez. Bu da damarın kırmızı renkli olarak görünmesine neden olur. Fakat damar biraz derinde bulunuyorsa 0,5 mm veya bir miktar daha fazla ise bu durum değişir ve ne kırmızı renkli ne de mavi renkli ışık emilmez. Bu durumda yansıyan mavi renkli ışığın yansıyan kırmızı renkli ışığa oranı yaklaşık olarak 2/3 civarında olacaktır. Bu durumda da damarın rengi yeşil ile mavi arasında bir renkte görünür.
Özet olarak, damarların mavi renkte olması, taşıdıkları kan ile alakalı (oksijenli / oksijensiz) değildir; bütünüyle cildin altında bulundukları konumlarına bağlıdır.