Halk arasında hapşırma sırasında kalbin anlık olarak durduğuna dair bir söylenti bulunmaktadır. Peki hapşırırken vücut sistemleri anlık olarak durur mu? Hapşıran birine çok yaşa dememizin sebebi kalbin anlık olarak durması mıdır? Tüm bu soruların cevabını yazımızda bulabilirsiniz.
Kökeni
Hapşırırken yaşadığımız şiddetli hissiyat bize sanki bazı organların anlık olarak durduğu algısı yarattığı için, eski zamanlardan beri hapşırmak ile vücuttaki faaliyetler arasında bir ilgi olduğu sanılmıştır.
Neden Hapşırırız?
Hapşırmayı başlatan olgu, genelde burun içerisindeki sinir uçlarının düzensiz olarak uyarılmasıdır. Bu uyarılmalar sonucu beyinde burnun içerisinde istenmeye bazı objelerin bulunduğu şeklinde yorumlanır. Bu şekilde hapşırma olarak adlandırdığımız, şiddetli kasılma ve güçlü nefes verme refleksi devreye girer. Refleksin gerçekleşmesi için beyin derin bir nefes alma komutu gönderir ve göğüs kafesi genişler. Bu gerilme esnasında akciğer basıncı hızla artar. Gözler kapanır ve dil damağa doğru bir hareket izler. Beynin verdiği bir diğer komutla da akciğerlerdeki hava dışarıya ağız ve burun aracılığı ile çıkar. Bu süre zarfı boyunca burundaki istenmeyen maddelerin de dışarı atılması hedeflenir. Hapşırma esnasında gözlerimizi açamamamızın sebebi halen tam olarak bilinmemektedir. Ancak Massachusetts Göz ve Kulak Araştırmaları sorumlusu Dr. Bonnie Henderson bunun temel nedeninin ağız ve burundan çıkan zararlı mikroorganizmalardan gözü korumak olduğunu savunmaktadır. Bunun karşısında birçok bilim insanı ise bunun özel bir nedeninin olmadığını iddia etmektedir.
Hapşırma refleksi sırasında gerçekleşen olayların hiçbiri kalbin çalışmasını etkilemez. Prof. Dr. Richard Conti, hapşırma esnasında insanda kalbin teklemesi gibi bir his uyandığı için böyle bir mitin yayıldığını savunmaktadır. Yapılan araştırmalarda hapşırmanın kalbin işleyişini aksattığına dair hiçbir bulguya rastlanmamıştır.
Farklı Dillerde Hapşırmaya Verilen Tepkiler
Aşağı yukarı her kültürde hapşırma refleksine karşı verilen cevaplar yakındır. İngilizcede “bless you” yani seni kutsuyorum, Almanca’da “gesundheit” yani sağlık, Türkçede “iyi yaşa” veya “çok yaşa” kullanılır.
Bütün bu yanıtların kültürel inanışlara göre çeşitli kökenleri var fakat genel olarak temel sebep batıl bir inanış olan kalbin hapşırırken anlık olarak durmasıdır. Bunlar dışında bazı toplumlarda hapşırmanın şeytan çağırdığı ve kötülükleri anımsattığı gibi batıl inançlar da bulunmaktadır.
Işığa Bağımlı Hapşırma Refleksi
Bazen hapşırmaya çalışıp da bunu yapamadığımızda güneşe bakmamız söylenir. Bu batıl bir inanç değildir. Sebebi de beyinde bulunan sinir ağlarının bağlantısal olarak farklı organları etkileyebilecek nitelikte olmasıdır yani göz ile elde edilen uyarılar başka organları da etkilemektedir. Bunun etkisinden ötürü göze gelen ani ışık, beynin burnu kontrol eden bölgesini uyarabilir ve hapşırma işlemi gerçekleşebilir. Bu konudaki bilimsel çalışmalar halen devam etmektedir ve genetik olarak bağlantılar tespit edilmeye çalışılmaktadır. Genetik kodunda “fotik hapşırma refleksi” olan insanlar güneşe bakarak hapşırabilirler. Bu genin toplam nüfusun yalnızca %18-35 arasında bir sayıda bulunduğu düşünülmektedir.
Hapşırma Dinamikleri
Hapşırma refleksi başladıktan sonra istemimizle onu tekrar durduramayız. Çünkü bu refleks bilinçle yapılmamaktadır. Bazen hapşıracak gibi olup da bunu gerçekleştiremediğimizde beyin burun içerisinde bulunan yabancı cisimler tarafından uyarılmamıştır. Ancak bir kere uyarıldıktan sonra hapşırmayı kontrol edemeyiz.
Hapşırmanın Ortalama Hızı
İşlevinin burun içerisindeki zararlı maddelerin uzaklaştırılması olan hapşırmanın hızı yaklaşık olarak saatte ortalama 120 kilometredir fakat bazı zamanlarda bu hız 160 kilometreye kadar çıkabilir.
Uyku Esnasında Hapşırma
Uyku sırasında beyinde bulunan ve hapşırmayı tetikleyen sinirler etkisiz durumda bulunmaktadırlar bu nedenle uyurken hapşıramazsınız.
Hapşırma Sırasında Burun Tıkamak
Hapşırma esnasında burun tıkamak, sanılanın aksine beyin damarlarında herhangi bir çatlama meydana getirmez fakat ihtimale sahiptir ancak yine de hapşırma sırasında burun tıkamak, burun içerisindeki yabancı maddelerin çıkışına engel olduğu için sağlığınız için zararlıdır. Ayrıca burun tıkamak durumunda oluşan yüksek basınç kulak zarına zarar verebilir, geçici veya kalıcı duymama sorununa yol açabilir.
En Uzun Hapşırma
En uzun hapşırma hadisesi Donna Griffiths tarafından 978 gün boyunca yaklaşık olarak dakikada 1 kez olarak kayıtlara geçilmiştir. İngiltere’de konaklayan bu kişinin beyindeki hapşırma reflekslerinde sorun olduğu tespit edilmiştir.
Peki Gerçek Ne?
Hapşırırken vücudumuzda bulunan herhangi bir organ anlık olarak veya uzun süreli olarak durmamaktadır ve çalışmalarına devam etmektedir.
