Vücudun yaklaşık yüzde 40’ı iskelet kası, yüzde 10’u düz kas ve kalp kasıdır. Bütün bu farklı kas tiplerinde aynı kasılma prensiplerinin bazıları geçerlidir, ancak bu bölümde esas olarak iskelet kası işlevi ele alınacaktır; düz kasın özelleşmiş işlevleri Bölüm 8’de ve kalp kasınınki Bölüm 9’da tartışılacaktır.
İskelet Kası Fizyolojik Anatomisi
İskelet Kası Lifi
Şekil 6-1 iskelet kasının organizasyonunu göstermektedir. Bütün iskelet kasları, çapı 10-80 mikrometre arasında değişen çok sayıda liften oluşmuştur. Yine Şekil 6-1’de gösterildiği ve aşağıdaki paragrafta tanımlandığı gibi, bu liflerin her biri daha küçük alt birimlerden meydana gelir. Çoğu iskelet kasında her bir lif bütün kas boyunca uzanır; yaklaşık yüzde 2’si dışında, her bir lif genellikle orta bölgesine yakın yerde yerleşmiş tek bir sinir ucu tarafından inerve edilir.
Sarkolemma iskelet Kas Lifini Kaplayan İnce Bir Zardır. Sarkolemma,plazma zarı denilen gerçek bir hücre zarı ile birçok ince kollajen lif içeren ince bir polisakkarit tabakasından meydana gelen bir dış kılıftır. Kas lifinin her bir ucunda, sarkolemmanın bu yüzey tabakası bir tendon lifiyle kaynaşır. Tendon lifleri kas tendonlarım oluşturmak üzere demetler halinde toplanıp kemiğe girerler.
Miyofibriller Aktın ve Miyozin İplikçiklerinden Oluşurlar. Her kas lifi birkaç yüz ile birkaç bin arasında miyofibril içerir. Bunlar Şekil 6-lCdeki enine kesitte küçük açık noktalar halinde gösterilmiştir. Her miyofibrilde (Şekil 6-1D ve E) yan yana yaklaşık 1500 miyozin iplikçiği ve 3000 aktın iplikçiğinden oluşmuştur. Bunlar kas kasılmasından sorumlu olan büyük polimerize proteinlerdir. Bu lifler Şekil 6-2’deki boyuna elektron mikroskopik görüntüde ve Şekil 6-1’de E-L arasında şematik olarak gösterilmiştir. Çizimdeki kalın iplikçikler miyozin, ince iplikçikler aktindir. Şekil 6-lE’de gösterildiği gibi miyozin ve aletin iplikçiklerinin kısmen içiçe girmesi nedeniyle miyofibriller Şekil 6-2’de görüldüğü gibi birbirini izleyen koyu ve açık bantlar oluştururlar.
Koyu ve Açık Bantlar
Açık bantlar sadece aletin iplikçiklerini içerir ve I bandı adını alır, çünkü polarize ışığa izotropiktirler. Koyu bantlar miyozin filamentlerini ve aralarına giren aletin filamentlerinin uçlarını içerir. Koyu bantlara A bandı denir, çünkü polarize ışığa anizotro- piktirler. Ayrıca miyozin iplikçiklerinin yan taraflarından çıkan küçük uzantılar Şekil 6-1E ve 6-lZ’de görülmektedir. Bunlar çapraz köprülerdir. Çapraz köprülerle aletin iplikçikleri arasındaki etkileşme kasılmaya neden olur. Şekil 6-l£’de ayrıca aletin iplikçiklerinin ucunun Z disklerine tutunduğu görülmektedir. Aletin iplikçikleri bu diskten her iki yöne doğru uzanarak miyozin iplikçiklerinin arasına girer. Aletin ve miyozin iplikçiklerinden farklı filamentöz proteinlerden oluşan Z diski, miyofibriller arasında enine uzanır ve kas lifi boyunca bir miyofibrili diğerine bağlar.
Dolayısıyla, tek miyofibrilde olduğu gibi, bütün kas lifi boyunca da açık ve koyu bantlar görülür. Bu bantlar iskelet ve kalp kasma çizgili görünüm verirler. İki Z diski arasında kalan miyofibril (veya tüm kas lifi) bölümüne sarkomer denir. Kas lifi kasıldığı zaman Şekil 6-5’in alt kısmında gösterildiği gibi, sarkomer boyu yaklaşık 2 mikrometredir. Bu boyda aktin iplikçikleri ile miyozin iplikçikleri üst üste gelir ve aktin iplikçiklerinin uçları birbiri üzerine gelmeye başlar. Daha sonra tartışıldığı gibi, sarkomer en büyük kasılma gücünü bu boyda oluşturabilir.
